روحانی استعفای ظریف را نپذیرفت؛
داستان استعفای نیمه‌شب ظریف
برخی گمانه زنی ها از دلایل استعفای ظریف نیز حول محور تلاش های او برای جازدن دستگاه دیپلماسی و شخص وی در قامت قهرمان ملی، ترمیم وجاهت از دست رفته وزارت خارجه و تیم دیپلماسی کشور در نافرجام بودن برجام سخن می گویند.
به گزارش "راهبرد معاصر"؛ دوشنبه شب محمدجواد ظریف وزیر خارجه کشورمان در اینستاگرام پیامی مبنی بر استعفایش از دولت را بر روی خروجی صفحه شخصی خود قرار داد. ظریف در پیام اینستاگرام خود نوشت «با عرض تبریک به مناسبت میلاد خجسته خضرت فاطمه زهرا سلام ا... علیها، روز مادر و روز زن، از بزرگواری مردم عزیز و دلاور ایران و مسئولان محترم در ۶۷ ماه گذشته بسیار سپاسگزارم. از ناتوانی برای ادامه خدمت و تمام کاستی‌ها و کوتاهی‌ها در دوران خدمت صمیمانه پوزش می‌خواهم. شاد و سربلند باشید.»
سیدعباس موسوی، معاون سخنگوی وزارت خارجه درگفت وگو با ایرنا، خبر استعفای ظریف را تایید کرد. ایسنا هم نوشت؛ «منابع خبری نزدیک به وزیر امور خارجه، اظهار کردند که ظریف از سمت خود استعفا داده است و به نظر می‌رسد در تصمیمی که گرفته راسخ است.» یک منبع آگاه در وزارت خارجه هم گفت « کاسه صبر ظریف لبریز شده است. این منابع درخصوص علل استعفای ظریف توضیحاتی ارائه نکردند.»
.
همین عامل زمینه ای شد تا خبر اصلی ورود بشار اسد که در راس تحلیلها و اخبار قرار داشت به یکباره تحت الشعاع خبر استعفای ظریف قرار گیرد. آنچه بیش از پیش در میان رسانه ها و چهره ها به یک علامت سوال بزرگ تبدیل شد این بود که «چرا ظریف استعفا داد؟». آن هم نه استعفایی رسمی و در قالب مکاتبه با رئیس جمهور، بلکه در فرم مجازی و در میان گذاشتن با عامه مردم. اینکه چرا در میان مشکلات معیشتی و اقتصادی ظریف تصمیم گرفت این تصمیم شخصی را با مردم در میان بگذارد و جریان ساز نگرانی در جامعه شود که از قبل آن شاخص بورس نیز فرو بریزد، سوالی ست که در اذهان مخاطبین و کارشناسان قرار دارد.
حواشی صبح استعفا
پس از انتشار استعفا و انتشار شایعاتی مبنی بر این که روحانی آن را پذیرفته است، واعظی رئیس دفتر رئیس‌جمهور آن را تکذیب کرد. محمود واعظی در این باره نوشت: «اخبار منتشرشده مبنی بر پذیرش استعفای دکتر ظریف از سوی رئیس‌جمهوری قویا تکذیب می‌شود.» ظهر دیروز روحانی نیز مستقیما وارد این ماجرا شد.
او در نشست مجمع عمومی بانک مرکزی که به صورت مستقیم از صداوسیما پخش می‌شد، از ۳ وزیر خود به طور ویژه تشکر کرد: «امروز خط مقدم ما برابر آمریکا وزارت خارجه، بانک مرکزی و وزارت نفت است. البته بقیه وزرای اقتصادی هم در خط دوم هستند اما خط اول مربوط به این سه نفر است. من از این سه نفر به خاطر ایستادگی‌شان تشکر می‌کنم، هم از دکتر ظریف، هم از دکتر همتی و هم از زنگنه که در خط مقدم مبارزه ایستادند.»
روحانی هم‌چنین به سفر بشار اسد به تهران نیز اشاره کرد و سفر رئیس‌جمهور سوریه را جهت تشکر از مردم ایران دانست. رئیس‌جمهوری تاکید کرد: «اینکه دیروز رئیس‌جمهور سوریه از دمشق پرواز می‌کند به سمت تهران و خدمت مقام معظم رهبری می‌رسد و ملاقاتی هم با هم داشتیم، برای تشکر از مردم ایران بود. گفت سفر من به تهران صرفاً تشکر از ملت ایران، دولت ایران و رهبر معظم انقلاب است. اتفاقاً از وزارت خارجه در صحبت‌هایش تشکر کرد. این کارها را با هم انجام دادیم و اگر با هم و کنار هم نباشیم موفق نمی‌شویم. همه تلاش ما، تلاش برای ملت ایران است و هر کسی در مسئولیت خودش بار سنگینی به دوش دارد.»
روحانی در این نشست هم‌چنین گریزی بر عدم تصویب کامل لوایح FATF زد و گفت: «نمی شود کشور را به دست ۲۰-۱۰ نفر داد و هر تصمیمی که گرفتند، بگوییم تابعیم. صاحب این کشور ملت بزرگ است حتما ملت و بانک مرکزی و بانک‌های ما حرف خواهند زد. این که رهبری است، دولت هم لایحه داده، مجلس هم تصویب کرده. پس چه کسی مخالف است؟ می‌خواهید چه کار کنیم؟ همین قدر که من حرف می‌زنم شما هم اگر معتقدید همه باید صحبت کنید و بگویید تا ما از این مشکلات عبور کنیم.»
جلسه فوق العاده نمایندگان ملت برای استعفای ظریف
علیرضا رحیمی نماینده مردم تهران و عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس گفت: «کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی ظهر امروز در جلسه فوق‌العاده‌ای به بررسی موضوع استعفای ظریف از وزارت خارجه خواهد پرداخت. رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی از بررسی استعفای وزیر خارجه در جلسه امروز این کمیسیون خبر داد.»
حشمت‌الله فلاحت پیشه نیز درباره استعفای ظریف گفت: «درباره پیگیری استعفای محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه در مجلس شورای اسلامی گفت: این موضوع را حتما در مجلس پیگیری خواهیم کرد.»
رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی تاکید کرد: »امیدوارم کماکان آقای ظریف کار خود ادامه دهند. وزیر امور خارجه این استعفایش را خبری کرده است تا عملی شود. باید ببینم دلیل استعفای دکتر ظریف چیست؟ ما این موضوع را امروز در کمیسیون بررسی خواهیم کرد.»
در این میان امضا بیش از نیمی از نمایندگان مجلس در حمایت از ظریف و مطالبه بازگشت اوبه وزارت خارجه نیز به سرخط خبری رسانه ها مبدل شد سخنگوی کمیسیون امنیت ملی از جمع‌آوری بیش از ۱۵۰ امضای نمایندگان برای ابقای ظریف در وزارت امور خارجه خبر داد.
علی نجفی خوشرودی سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی از جمع آوری امضا برای منصرف شدن ظریف از استعفایش خبر داد و گفت: «بیش از ۷۰ درصد نمایندگان با امضای خود خواستار ابقای محمدجواد ظریف در وزارت امور خارجه شدند و بیش از ۱۵۰ نفر از نمایندگان این نامه را امضا کرده‌اند.»
جلسه فوری فراکسیون امید
اما روز گذشته شورای مرکزی فراکسیون امید هم جلسه فوری با حضور مرتضی سرمدی قائم مقام وزارت خارجه برگزار کرد. بعد از این جلسه فراکسیون امید حمایت خودش را از ظریف اعلام کرد و خواستار حل و فصل موضوع شد. ظاهرا موضوع استعفای ظریف برای سرمدی و دیگر مدیران وزارت خارجه هم غیر‌منتظره بوده است. اما محمدرضا عارف رئیس فراکسیون امید در این باره به خانه ملت گفت که دلیل استعفای ظریف هر چه باشد باید رفع شود. علی مطهری نایب‌رئیس مجلس هم در جمع خبرنگاران گفت: «علت استعفای ظریف دخالت نهادهای غیرمسئول در سیاست خارجی کشور است و روحانی نباید اجازه دخالت می‌داد
خبر استعفای جمعی از دیپلمات‌های وزارت خارجه و واکنش ظریف
در میان خبر استعفای ظریف و حواشی مرتبط با آن ، نقل قولی در خصوص استعفای جمعی از دیپلمات های وزارت خارجه در حمایت از ظریف نقل محافل خبری شد. محمد جواد ظریف در واکنش به خبر استعفای دیپلمات ها و مدیران وزارت امور خارجه در حمایت از ادامه کار او در این وزارتخانه گفت: امیدوارم استعفای بنده تلنگری برای بازگشت وزارت امور خارجه به جایگاه قانونی اش در روابط خارجی باشد.
محمد جواد ظریف در واکنش به خبر استعفای جمعی از دیپلمات ها و مدیران وزارت امور خارجه در صورت قطعی شدن استعفای خود اظهارداشت:« تاکید بنده به همه برادران و خواهران عزیز در وزارت خارجه و نمایندگی‌ها این است که با کمال صلابت وظایف خود در دفاع از کشور را دنبال کنند و از چنین اقداماتی بشدت پرهیز کنند».
وی تصریح کرد:«برای بنده خدمت در کنار شما افتخار بود و امیدوارم استعفای بنده تلنگری برای بازگشت وزارت امور خارجه به جایگاه قانونی اش در روابط خارجی باشد. از همه شما ممنونم.»
آغاز سناریوی قهرمان سازی از ظریف
برخی گمانه زنی ها از دلایل استعفای ظریف نیز حول محور تلاش های او برای جازدن دستگاه دیپلماسی و شخص وی در قامت قهرمان ملی و ترمیم وجاهت از دست رفته وزارت خارجه و تیم دیپلماسی کشور در نافرجام بودن برجام می دانند. در این میان آنچه به این مهم رنگ حقیقت می بخشد تحقق پیش بینی های صورت گرفته در خصوص مطالبه گری جریان های سیاسی و کشاندن آن به دامنه افکارعمومی در جهت بازگشت ظریف برای سکانداری دستگاه سیاست خارجی کشور بود. از روزنامه کیهان تا آرمان و اعتماد و شرق همگی در جهت لزوم بازگشت ظریف به ساختمان سی تیر سخن گفتند، هرچند هرکدام از ظن خود براین موضوع تاکید کردند، اما در نهایت با هدف های تعیین شده این سناریو مطابقت پیدا می کرد.
موضوعی که گزاره ساخت قهرمان را به ذهن مخاطب القاء می کند ناظر به این شاخصه تاکیدی ست که وزارت خارجه و سیاست خارجی با مدیریت ظریف است که می تواند بر مشکلات فائق آید، چراکه برای بازگشت ظریف اهم چهره ها و جریانها سنگ تمام گذاشتند و او منجی رفع مشکلات معیشتی خواهد بود. سنجش واکنش افکارعمومی و جریانهای سیاسی می تواند یک دلیل دیگر هم داشته باشد؛ هدف انتخاباتی ظریف در 1400 و شاید جریان سیاسی خاص که در حمایت از وی مردد است. با اینکه ظریف در گفت و گو با خراسان داشتن اهداف انتخاباتی را به طور کامل تکذیب کرده بود، اما تجربه نشان داده چندان بر روی سخن سیاسیون در خصوص حضور یا عدم حضور در عرصه انتخابات نمی توان حساب باز کرد.
مهر تایید وزیر مستعفی بر دلخوری از روحانی
فردای روز استعفا بود که بخشی از متن نامه استعفای ظریف منتشر شد: «با توجه به اقدام امروز در پخش عکس های ملاقات ریاست جمهوری سوریه با حضرتعالی و با توجه به درخواست های مکرر قبلی برای معاف شدن از این مسئولیت رسما از همین ساعت استعفای خود را تقدیم می دارم
جناب آقای رئیس جمهور اگر جنابعالی که در هر زمان که اراده میفرمائید بدون توجه به ملاقات های داخلی و خارجی و متن سخنرانی های عمومی بنده (حقیر فدوی) را احضار می کنید، ذره ای برای اعتبار وزیرامور خارجه جمهوری اسلامی ایران در صحنه بین المللی ارزش قائل بودید، می توانستید پس از ورود آقای بشار اسد (به فرض عدم اطلاع قبلیشما) به دفترتان دستور می دادید که بنده را بدون اعلام دلیل، احضار کنند و سپس از ملاقات عکس و فیلم تهیه می کردید فاصله دفتر من تا کاخ ریاست جمهوری ۵دقیقه است جناب رئیس جمهور»
عدم پذیرش استعفا از سوی رئیس جمهور
روحانی استعفای ظریف را نپذیرفت، این حسن ختامی بود بر بازی استعفای نیمه شب ظریف. رئیس جمهور در نامه ای خطاب به ظریف نوشت: « وزارت امور خارجه عهده دار روابط خارجی و زمینه ساز تحقق امنیت و منافع ملی است. لذا همانطور که بارها دستور داده ام تمامی دستگاه ها، اعم از دولتی و یا حاکمیتی ، باید در هماهنگی کامل با این وزارت ، در زمینه روابط خارجی باشند موفقیت های وزارت امور خارجه فقط طی ماه های اخیر در مقابله با توطئه های آمریکا در نیویورک، وین ، بروکسل ، لاهه ، ورشو، مونیخ و ... پیروزی های سیاسی در سطح منطقه ای و بین المللی قابل توجه بوده است. جنابعالی مورد اعتماد اینجانب و مجموعه نظام جمهوری اسلامی و به خصوص مقام معظم رهبری هستید. شما با قوت ، شجاعت و درایت به مسیر خود ادامه دهید که خداوند با بندگان صالح خود است.»
محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران پس از نامه مخالفت رییس‌جمهور با استعفایش، صبح روز چهارشنبه ۸ اسفند در مراسم استقبال از نخست‌وزیر ارمنستان حضور یافت. وزیر خارجه ایران، در نخستین واکنش پس از مخالفت رییس جمهور با استعفای او، در پیام اینستاگرام خود از حمایت مقامات نظام تشکر کرد و در حالی‌که به صراحت از بازگشت خود به وزارت خارجه سخن نگفته بود، در مراسم استقبال از نخست‌وزیر ارمنستان حضور یافت تا این سناریو به خط پایان خود برسد.
اما چرا ظریف استعفا داد؟
عکسهای ملاقاتی که موجب تکدرخاطر وزیر شد!
در این میان سایت انتخاب به گفتگوی کوتاه پیامکی خبرنگار خود با وزیر خارجه مستعفی اشاره کرد. ظریف در این پیامک خاطر نشان کرده: «بعد از عکس های ملاقاتهای امروز، دیگر جواد ظریف به عنوان وزیر خارجه در جهان اعتباری ندارد»!
فشار به مجمع برای تصویب FATF
درباره دلایل ظریف برای استعفا گمانه‌های زیادی مطرح می‌شود که از جمله آنها می‌توان به بی‌نتیجه ماندن جلسات مجمع درباره FATFو پالرمو اشاره کرد. احمد توکلی عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام که نشان داده در اتخاذ موضع مسائل سیاسی و جناحی را دخیل نمی کند در گفت و گو با ایلنا تلویحا ازین سناریو رونمایی کرد و گفت: « این استعفا امر شگفت‌آوری نیست، بالاخره یک وزیر خارجه مدتی زحماتی کشیده و حالا استعفا می‌دهد آسمان به زمین نمی‌آید ولی من حدس می‌زنم این استعفا پذیرفته نمی‌شود.من فکر می‌کنم ممکن است این استعفا ابزاری باشد برای اینکه به نهادهای قانونی مثل مجمع تشخیص مصلحت نظام فشار بیاورند که اگر این باشد خیلی بد است. می‌گفتند اگر برجام نهایی شود همه‌جا بهشت می‌شود، درباره FATF هم می‌گوید اگر تصویب نشود همه‌جا جهنم می‌شود.
وقتی که با آمریکا حرف زدند امتیازات زیادی دادند اما امتیازاتی که توانستند بگیرند از سوی امریکا نقض عهد شد و زمانی که اینطور شد ممکن است ترجیح دهند که استعفا دهند. گفتند همه تحریم‌ها لغو می‌شود اما همه برگشته است و اروپا هم که تقریبا به هیچ‌کدام از تعهداتش عمل نکرده و حالا هم که می‌خواهد به تعهد خود عمل کند با ساز و کار اینستکس مردم را تحقیر می‌کند با ژست کمک کردن وسط می‌آید و یک ساز و کار منحط انحصاری درست می‌کند و منت می‌گذارد که فقط کسی از گرسنگی و بیماری نمیرد. »
در این میان آیت اله مجتهدشبستری دیگر عضو مجمع تشخیص نیز با ارسال این سیگنال به رئیس جمهور که استعفای ظریف بستری برای فشار به مجمع تشخیص نخواهد شد، به این سناریوی احتمالی، رنگ حقیقت بخشید.
فرار به جلو ناظر به ناکارآمدی برجام
ناکارآمدی در چگونگی به سرانجام رساندن پرونده هسته‌‌‌ای، پیگیری اهداف محفلی و جناحی در سایه مسؤولیت‌‌های ملی، بی‌تعهدی به شعارها و وعده‌ها، مذاکرات ۸ ماهه و بدون خروجی با کشورهای اروپایی از جمله دلایل تنزل جایگاه وزیر خارجه جمهوری اسلامی شده بود. روزنامه کیهاندر همین رابطه نوشت: «وزارت خارجه به جای بزک FATF به چند سؤال مهم پاسخ دهد. مسئولان وزارت خارجه در حالی برای توجیه ضرورت همکاری یک‌طرفه با FATF فعال شده‌اند که هنوز هم از پاسخ به چند سؤال مهم و تعیین‌کننده طفره می‌روند.
آیا شما همین وعده‌ها و تضمین‌ها و تهدیدهایی شبیه همین اظهارات اخیر را درباره برجام مطرح نمی‌کردید؟ و واقعیات برخلاف محاسبات و پیش‌بینی‌های شما رخ نداد؟! اگر باز هم امتیازات مهم اطلاعاتی و مالی و اقتصادی به دشمن دادید (که اکنون نقاب FATF را بر چهره زده) و مجددا بدعهدی کردند و شرایط از همین هم که هست سخت‌تر شد، آیا شما پاسخگو خواهید بود و حتی اگر پاسخگو و مسئولیت‌پذیر باشید -که نیستید- آیا خسارت‌های امنیتی و اقتصادی را جبران می‌کند؟!» در واقع کیهان، ظریف را در جایگاه یک متهم امنیتی نشان داد و او را به پرسش‌ها بی‌امان گرفت.
همین روزنامه در سرمقاله خود نوشت: «دیپلماسی را نباید با بازار آینده‌فروشی، مایه‌فروشی، ارزان‌فروشی و نسیه‌فروشی، و مفلس و تهیدست کردن خود اشتباه گرفت. دیپلماسی، اصالتا میدان مبارزه است... باید برای این رقابت بی‌رحم تولید قدرت کرد... چاره‌کار، تهدیدزدایی است نه تنش‌زدایی مبتنی بر مهندسی دشمن.»